کلاهبرداری پانزی یا پونزی (Ponzi) چیست؟
طرح پونزی - از تولد تا نشانه های یک طرح کلاهبرداری پونزی
ترفند پانزی یا پونزی Ponzi یک عملیات سرمایه‌گذاری کلاهبردارانه است که عایدی‌هایی را از همان پول سرمایه‌گذاری شده یا پولی که بوسیله سرمایه‌گذاران بعدی پرداخت شده است، به سرمایه‌گذاران خودش پرداخت می‌کند بجای اینکه عایدی را از هر سود واقعی حاصل شده توسط شخص یا سازمانی که عملیات را اجرا می‌کند پرداخت نماید. مانند سود قطعی و ثابت ماهانه یا دو برابر کردن سرمایه و یا سیستم های جذب سرمایه گذاری چند سطحی مانند بیشتر سایت های هایپ که وعده سودهای نجومی می دهند جز طرح های پانزی هستند و جز ضرر چیز دیگری ندارد.
طراح پانزی میگوید:
بیاین پولتونو بدید به من، من بهتون با پول سرمایه گذارای قبلی سود میدهم. این کارو که کردم به دوستاتونم بگو بیان پولشونو بدن به من و من فرار کنم.
ممنونم 🙂
پونزی یا پانزی Ponzi چیست؟
طرح پونزی یک سرمایه گذاری فریبکارانه می باشد. در این ترفند سود هایی که به سرمایه گذاران برگردانده می شود از بهره های متعارف به طرز غیر عادی بالاتر است. این طرح سودی که به سرمایه گذاران پرداخت می کند را از پول خودشان یا از پول دیگر سرمایه گذاران بر می دارند تا از یک سودی که از فعالیت اقتصادی واقعی بدست آمده باشد.
پایداری و همیشگی بودن سودها که اینگونه طرح ها در تبلیغات خود اشاره می کنند فقط در صورت وجود یک جریان زیاد و رو به افزایش پول که توسط سرمایه گذاران ایجاد می شود می باشد. در غیر اینصورت پروژه خود به خود به سمت نابودی و اسکم شدن می رود.
طرح ماتریس نیز گاهی مشابه طرح Ponzi یا طرح هرمی است.
سرنوشت شرکت ها و سایت های پونزی
سرنوشت تمام اینگونه شرکت ها محکوم به شکست است، به این دلیل که میزان پول پرداختی از میزان پولی که به سمت شرکت می رود بیشتر است.
سرنوشت این سیستم فروپاشی است زیرا سودهای واقعی آن (اگر اصلاً هیچ سودی در کار باشد) کمتر از مقدار پرداخت به سرمایه‌گذاران است. معمولاً این سیستم قبل از آنکه دچار فروپاشی شود بوسیلهٔ مراجع قانونی برهم زده می‌شود زیرا چنین سیستمی مورد سوءظن قرار گرفته یا مروج آن اسناد اعتباری ثبت نشده می‌فروشد. همچنان که سرمایه‌گذاران بیشتری درگیر می‌شوند، احتمال اینکه توجه مراجع قانونی به آن جلب شود بیشتر می‌شود.
نام پانزی از کجا آمده است؟
چارلز پانزی
این گونه طرح ها به نام Charles Ponzi نام گذاری شده است، کسی که اولین بار از این روش در اوایل 1920 استفاده کرد. او از ایتالیا در سال 1903 به آمریکا مهاجرت کرده بود. چارلز پانزی با نام مستعار «چارلز بیانچی» خود این طرح را ابداع نکرده بود. چارلز دیکنز در اوایل 1857 در رمان Little Dorrit به رابطه با اینگونه طرح ها چند دهه قبل از متولد شدن پونزی توضیح داده بود او در سرتاسر آمریکا مشهور شد و ثروت بسیاری را از پول سرمایه گذاران بدست آورد.
رنارد مدوف
مردی که زمانی ثروتمندترین فرد جهان و شانزدهمین ثروتمند جهان بود باید تا سال ۲۰۱۷ را در زندان سپری کند. خودورکوفسکی بنیانگذار نخستین بانک خصوصی روسیه بود و اوضاع مالی اش با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی روز به روز بهتر می شد. ارتباطات او با حزب کمونیست شوروی و مراکز قدرت باعث شده بود تا هنگام فروش شرکت های دولتی شوروی سابق به بخش خصوصی، او بتواند اموال زیادی را کسب کند. اما در سال ۲۰۰۳ ورق برای خودورکوفسکی برگشت. اختلافات سیاسی او با ولادیمیر پوتین باعث شد تا به انواع و اقسام جرایم مالی از جمله اختلاس و فرار مالیاتی متهم شود. روند دادگاه قائم مقام سابق وزارت سوخت و انرژی روسیه با انتقاد بسیاری از محافل مواجه شد اما دادگاه در نهایت وی را مجرم شناخت و ابتدا او را به ۹ سال حبس محکوم کرد اما سال ۲۰۰۹ بار دیگر دادگاهی برای خودورکوفسکی برگزار شد و این بار او به اختلاس و پولشویی محکوم شد. انتظار می رود که او تا سال ۲۰۱۷ در حبس باقی بماند. ظهور و سقوط خودورکوفسکی در صحنه اقتصاد روسیه یادآور این عبارت مشهور است که “دولتی که آنقدر بزرگ است که می تواند هر آنچه شما احتیاج دارید برایتان فراهم کند، همان دولت بزرگی است که می تواند هر آنچه دارید از شما بگیرد.”
فردیناند مارکوس
مارکوس دیکتاتور فقید فیلیپین بود که از سال ۱۹۶۵ تا ۱۹۸۶ رئیس جمهوری این کشور را در اختیار داشت. هرچند مارکوس در دوران ریاست جمهوری خود مبالغ هنگفتی را از طریق استقراض خارجی در صنایع و زیرساخت های فیلیپین سرمایه گذاری کرد و اصلاحات اقتصادی گسترده ای را به کار گرفت اما دولت او از لحاظ مالی یکی از فاسدترین کارنامه های دوران معاصر را از خود بر جای گذاشت، فسادی که شامل اختلاس گسترده منابع مالی دولت توسط اطرافیان مارکوس می شد. تخمین زده می شود که میزان اختلاس او طی ۳۱ سال فعالیت به عنوان رئیس جمهور فیلیپین، مبلغی بین ۵ تا ۱۰ میلیارد دلار باشد.
محمد سوهارتو
محمد سوهارتو دومین رئیس جمهور اندونزی بود که بعد از به سر کار آمدن از طریق کودتا در سال ۱۹۶۷ برای ۳۲ سال بر این کشور حکومت کرد تا اینکه در سال ۱۹۹۸ با استعفای خود قدرت را به مردم واگذار کرد. سوهارتو اقتصاد اندونزی را متحول کرد. تورم لجام گسیخته را تحت کنترل درآورد و اقدامات بسیاری را برای تشویق سرمایه گذاری خارجی در اندونزی انجام داد. خصوصی سازی گسترده در منابع طبیعی و اصلاح قانون کار به نفع شرکت های چند ملیتی باعث شد تا سرمایه گذاران بین المللی رویکرد بهتری نسبت به اندونزی پیدا کنند. همچنین سوهارتو موفق شد تا از نهادهای غربی مانند بانک جهانی وام بگیرد. او درهای اقتصاد اندونزی را به روی اقتصاد جهان باز کرد و شرکت های دولتی را به فروش رساند، در همین دوران بود که بسیاری از معادن اندونزی در اختیار شرکت های غربی قرار گرفت. اما به رغم اقداماتی که سوهارتو به نفع اقتصاد اندونزی انجام داد بخش قابل توجهی از ثروت این کشور را هم به جیب زد. میزان اختلاس سوهارتو در دوران زمامداری بین ۱۵ تا ۳۵ میلیارد دلار تخمین زده می شود. در سال ۲۰۰۰ با شروع تحقیقات در مورد فساد مالی سوهارتو، او تحت بازداشت خانگی قرار گرفت. او متهم بود که تنها در یک مورد ۵۷۱ میلیون دلار از پول های دولت را به بنیادی تحت نظر خود بخشیده و از آن پول جهت سرمایه گذاری خانوادگی بهره برده است. هرچند شرایط جسمانی نامناسب سوهارتو باعث شد که وی از حضور در دادگاه معاف شود اما در سال ۲۰۰۲ پسر سوهارتو به خاطر فساد مالی و جرایم دیگر به ۱۵ سال زندان محکوم شد. دامنه محکومیت خانواده سوهارتو به اینجا محدود نشد و در سال ۲۰۰۳ نیز برادر ناتنی وی به جرم فساد مالی و اختلاس ۱۰ میلیون دلاری از منابع دولتی به ۴ سال زندان محکوم شد.
اینان همه نمونه هایی از سیستم های پونزی زمان خود هستند.
سیستم پونزی زمانی است که صاحب بنگاه بدون اینکه فعالیت اقتصادی خاصی با پول سرمایه گذاران انجام دهد، تنها با پول سرمایه گذاران جدید به سرمایه گذاران قبلی سود بدهد.
| نام کلاهبردار | سال کلاهبرداری | کشور |
|---|---|---|
| ریچارد پانزی | 1920 | آمریکا |
| رنارد مدوف | 2003 | روسیه |
| فردیناند مارکوس | 1965 – 1986 | فیلیپین |
| محمد سوهارتو | 1967 – 1998 | اندونزی |
ترفند پونزی در ایران
از شرکت‌هایی که در ایران از این ترفند استفاده می‌کنند می‌توان به سوئیسکش و یونیفاندز نام برد. در سال ۱۳۸۶ خورشیدی ۱۶۰ نفر از عوامل اصلی و فعالان اینگونه شرکت‌ها در تهران دستگیر شدند.
سوئیسکش
سوئیس‌کَش (به انگلیسی: Swiss Mutual Fund یا Swisscash) نام یک شرکت اینترنتی سرمایه‌گذاری است که از ترفند پونزی و طرح هرمی برای جذب سرمایه استفاده می‌کند. سرمایه‌گذاران این شرکت بیشتر از اهالی مالزی و همچنین ایران هستند. این شرکت در ایران فعالیت و حضور گسترده‌ای دارد.
سوئیسکش سرمایه‌گذاری‌هایی از هزار دلار به بالا را می‌پذیرد. سرمایه‌گذار، ماهانه ۲۵۰ دلار بابت هزار دلار سرمایه خود دریافت می‌کند. به ازای هر سرمایه‌گذار جدیدی نیز که از سوی سرمایه‌گذار اول به سوئیسکش معرفی شود ۱۰۰ دلار به سرمایه‌گذار اول پرداخت می‌شود. شبکه هرمی بر همین اصل تشکیل می‌شود. تمام پول‌هایی که شرکت مربوطه به سرمایه‌گذاران می‌پردازد از پول سرمایه‌گذاران جدید تأمین می‌شود.
شرکت سوئیسکش خود را مرتبط با شرکت قدیمی سوئیس میوچوآل فاند (Swiss Mutual Fund) معرفی می‌کند. دولت سوئیس وجود چنین شرکتی را رد می‌کند و ارتباط سوئیسکش و شرکتی به نام سوئیس میوچوآل فاند که در جمهوری دومینیکا ثبت شده نیز جای اثبات دارد. با اینکه نام سوئیس در نام شرکت سوئیس میوچوآل فاند درج شده ولی این شرکت ارتباطی با سوئیس ندارد و تمامی پرسنل آن از اهالی کشور جزیره‌ای دومینیکا در دریای کارائیب هستند.
در ترفند پونزی به سرمایه‌گذاران سودهایی برگردانده می‌شود که از بهره‌های متعارف به طرزی غیرعادی بالاترند. البته این سود از پول سرمایه‌گذاران بعدی تأمین می‌شود و شرکت یا فرد دریافت‌کنندهٔ سرمایه، نیازی به انجام کار اقتصادی با پول دریافتی ندارد. در شبکه‌های هرمی طبق یک فرمول آماری، به هنگام سقوط هرم یعنی در زمان پایان کار شرکت مربوطه، همیشه ۸۸ درصد از سرمایه‌گذاران زیان خواهند کرد.
در سال ۱۳۸۶ خورشیدی ۱۶۰ نفر از عوامل اصلی و فعالان سوئیسکش و شرکت‌های مشابه در تهران دستگیر شدند.
در همین سال ۸۰ نفر از سرشاخه‌های شبکه هرمی سوئیسکش در ایران دستگیر و روانه زندان شدند.
یونیفاندز Unifunds
یکی دیگر از کلاهبرداری هایی که با نام سرمایه گذاری در بازار سهام در حال گسترش در کشورهای آسیایی است و اخیراً دامنه آن به داخل کشور نیز کشیده شده است، شرکتی با نام Unifunds به آدرس وب سایت www.Unifunds.com می باشد. کانون اصلی انجام فعالیت این شرکت در کشور مالزی بوده و متأسفانه بسیاری از هم وطنان ما را در این کشور درگیر خود نموده است.
مراحل تولد تا مرگ یک طرح پونزی
طرح های پانزی از زمانی که بوجود می آیند تا زمانی که از میان می روند باید از 4 مرحله بگذرند:
- تبلیغات فریبنده
- واریز سودهای اولیه و جلب اعتماد
- ورود حجم زیادی از سرمایه
- فروپاشی طرح
در مرحله اول طرح های پونزی یعنی تبلیغات فریبنده، طراح پانزی وعده سودهای وحشتناک و نجومی را می دهد و از این طریق کاربران زیادی را به سمت خود جلب می کند.
در مرحله دوم طراح، سودی را به کسانی که اول اومدند پرداخت می کنه تا اعتماد بیشتری جلب کند و هر کس که اعتمادش جلب شده زیرمجموعه های بیشتری رو با خودش همراه کند.البته این سود این کاربران از سرمایه سرمایه گذاران جدید پرداخت می شود.
مرحله سوم به این صورت است که افراد زیادی اعتمادشون جلب شده و یکی پس از دیگری سرمایه گذاری می کنند و برای رسیدن به سودهای وحشتناک انتظار می کشند.
مرحله چهارم یعنی مرگ طرح پانزی 2 حالت دارد. یکی اینکه طراح پس از آنکه حجم زیادی پول وارد حسابش شد با بستن سایت و یا شرکت فرار می کند و به اصطلاح اسکم می شود. و یا اینکه طرح به فعالیت ادامه می دهد و هر کجا که مقدار سرمایه ورودی از مقدار سرمایه خروجی کمتر بود طرح از میان می رود.
راه تشخیص طرح پانزی به چه صورت است؟
- سودهای نجومی و تضمینی
- ناشناس بودن طرح
- عدم شفافیت در فعالیت ها
- بدون اطلاع تماس معتبر
- روش های عجیب دریافت پول
- نداشتن مجوزهای قانونی
| سودهای نجومی و تضمینی | قول سودهای نجومی و تضمینی از خصوصیات اصلی یک طرح پانزی است. |
| ناشناس بودن طرح | در یک طرح پانزی اطلاعات چندانی درباره تیم یا گرداننده وجود ندارد. |
| عدم شفافیت در فعالیت ها | یک طرح پانزی با شفافیت کامل توضیح نمی‌دهد که چگونه سود نجومی خود را در می‌آورد و چگونه آن را تضمین می‌کند. |
| بدون اطلاع تماس معتبر | طرح‌های پانزی معمولا آدرس و شماره تلفن‌های معتبری از خود اعلام نمی‌کنند. |
| روش های عجیب دریافت پول | مبالغ را از طریق درگاه‌های غیرقانونی یا ارزهای دیجیتال دریافت می کنند. |
| نداشتن مجوزهای قانونی | هر طرحی که یکی از نکات بالا را داشته باشید به احتمال زیاد بعد از مدتی اسکم می شود. |
راه های تشخیص طرح پونزی در ارزهای دیجیتال:
ارزهای دیجیتال دارای پتانسیل هایی هستند که برای کلاهبرداران بسیار لذت بخش است.
در زمینه ارزهای دیجیتال لازم به بازکردن حساب بانکی و غیره نیست و تنها با یک شماره حساب الکترونیک می توان پول را از همه جای دنیا جذب کرد و سرمایه گذاری محدود به منطقه خاصی نیست. رهگیری تراکنش های دیجیتال نسبت به تراکنش های سنتی مشکل تر هستند و همچنین چهره طراح کاملا ناشناس می ماند.
ارزهای دیجیتالی طرح پانزی هستند؟
ارز های دیجیتال معروف مثل بیت کوین، اتریوم، لایت کوین، دوج کوین و… یک طرح پانزی نمی باشند. ولی برخی افراد سودجو از این فضا استفاده کردند و طرح های پانزی خود را در قالب ارزهای دیجیتالی پیاده سازی کردند. مانند:
سایت های سرمایه گذاری ارز دیجیتال
سایت های استخراج ابری
استخراج ارز دیجیتال در ربات‌های تلگرامی
فروش توکن‌های بی‌ارزش
و…
1. سایت های سرمایه گذاری ارز دیجیتال
مدتی است پروژه هایی بر روی کار آمده اند که شما در این سایت ها با سرمایه گذاری مقداری سود را به عنوان پاداش دریافت خواهید کرد مثلا روزانه 2 درصد و به مرور زمان و با برداشت هایی که خواهید داشت اعتمادتون به پروژه بیشتر می شود و دوستان خودتونم دعوت به پروژه می کنید و در آخر با جمع شدن و اسکم شدن سایت همه سرمایه ها به باد فنا می رود.
2. سایت های استخراج ابری
این چنین سایت هایی که از آن ها به عنوان ماینر ابری یاد می شود ادعا می کنند که با پول سرمایه گذاران اقدام به استخراج ارزهای دیجیتال می کنند. اغلب این سایت ها از روش پونزی استفاده می کنند و با پول سرمایه گذاران جدید، سود سرمایه گذاران قدیم را پرداخت می کنند. البته شایان ذکر است که سایت استخراج ابری معتبر هم وجود دارد اما این چنین سایت ها تنها قدرت هش می فروشند.
3. استخراج ارزهای دیجیتال در ربات های تلگرامی
ربات های تلگرامی با ارائه و یا فروش هیچ، برای سازندگان خود پول میسازند. شیوه کار بدین شکل است که کاربران با عضویت و فعالیت در ربات توکن، الماس و یا هر چیز دیگری را به عنوان پاداش دریافت می کنند و با این توکن ها می توانند اقدام به خرید دستگاه های استخراج ابری کنند. این دستگاه ها بیت کوین و یا هر ارز دیگری را ماین می کنند.
اما برای بدست آوردن توکن چندین راه وجود دارد که مهمترین آن ها عبارت است از:
- فعالیت در بات از جمله دیدن تبلیغ، کلیک کردن و یا …
- با استفاده از زیرمجموعه گیری
- خرید توکن با بیت کوین و یا سایر رمزارزها
در این ربات ها هیچ استخراج و ماینی صورت نمی گیرد و تنها کاربر برای خرید بیشتر توکن به کمک بیت کوین مجاب می شود. اگرم از روش زیرمجموعه گیری استفاده کنید در نهایت با این پیغام مواجه می شوید که برای بالا بردن سقف برداشت خود، شما و یا زیرمجموعه هایتان باید مقداری توکن خریداری کنید تا سقف برداشت شما بالا برود.
فروش توکن های بی ارزش
این روش به خودی خود کلاهبرداری نیست اما می تواند مکملی برای طرح پونزی باشد. اخیرا توکن هایی ارائه می شوند که هیچ برنامه و نقشه راهی ندارند و فقط وعده های سود عظیم می دهند. شیوه کار چنین است که در قالب بیت کوین یا ارزهای دیگر از مردم پول را به عنوان سرمایه جذب می کنند و فقط این امید را می دهند که در آینده ارزش این توکن ها بیشتر می شوند. توکن هایی مانند دنا یا توکن Q در این دسته قرار دارند.
سخن پایانی
متاسفانه در زمانه ای زندگی می کنیم که روش های کلاهبرداری و پونزی روز به روز قوی تر و گسترده تر می شوند و یا ترفند های مختلفی تلاش می کنند سرمایه مارا از بین ببرند. با چشم های باز و مدیریت سرمایه دست به سرمایه گذاری در محیط های مختلف کنید.
ممنونیم که وقتتونو در اختیار آکادمی ایران ریچ قرار دادید.
