پرایوسی کوین
پرایوسی کوین، یک باور اشتباه رایج این است که ارزهای دیجیتال کاملاً ناشناس هستند و نمی‌توان تراکنش‌های آنها را ردیابی کرد. اما در حقیقت، این ویژگی تنها مختص نوع خاصی از ارزهای دیجیتال است که به نام “پرایوسی کوین” (Privacy Coin) یا ارزهای دیجیتال حریم خصوصی محور شناخته می‌شوند.
فقط با استفاده از یک پرایوسی کوین می‌توانید تراکنش‌هایی کاملاً ناشناس انجام دهید؛ این در حالی است که در بیت‌کوین و بسیاری از ارزهای دیجیتال دیگر، چنین امکانی وجود ندارد. در این مقاله به بررسی مفهوم پرایوسی کوین، ویژگی‌های آن و مزایای استفاده از این نوع ارز دیجیتال خواهیم پرداخت.
پرایوسی کوین چیست؟
پرایوسی کوین‌ها (Privacy Coin)، که به ارزهای دیجیتال حریم خصوصی یا “پیگیرگریز” نیز معروف‌اند، نوعی از توکن‌ها و کوین‌هایی هستند که بلاکچین آنها با هدف حفظ حریم خصوصی و ناشناس‌ماندن تراکنش‌ها و سوابق طراحی شده است. از جمله شناخته‌شده‌ترین ارزهای این گروه می‌توان به مونرو (XMR)، زی‌کش (ZEC) و دش (DASH) اشاره کرد.
این ارزهای دیجیتال با استفاده از تکنیک‌های پیشرفته رمزنگاری، امکان مشاهده تاریخچه تراکنش‌ها و موجودی آدرس‌ها را مسدود کرده‌اند. البته سطح حریم خصوصی در میان این ارزها متفاوت است. برای مثال، در پرایوسی کوین‌هایی مانند مونرو، تراکنش‌ها به صورت پیش‌فرض مخفی هستند، در حالی که در برخی دیگر مانند هورایزن (ZEN)، کاربران می‌توانند بین تراکنش‌های مخفی و عمومی انتخاب کنند.
تاریخچه پرایوسی کوین‌ها
بسیاری به اشتباه بیت کوین را یک پرایوسی کوین می‌دانند؛ در حالی که این باور نادرست است. اولین پرایوسی کوین واقعی دنیا، مونرو بود که در سال ۲۰۱۴ به عنوان فورکی از بایت کوین (Bytecoin) و با تمرکز بر تراکنش‌های محرمانه معرفی شد. مونرو با استفاده از تکنیکی به نام “امضای حلقوی” (Ring Signature) باعث شد که مقدار و جزئیات تراکنش‌ها پنهان بمانند.
در سال ۲۰۱۶، ارز دیجیتال زی‌کش (Zcash) با بهره‌گیری از فناوری پیشرفته “زی‌کی اسنارک” (zk-SNARK) مرحله جدیدی را در عرصه پرایوسی کوین‌ها آغاز کرد. این تکنولوژی به قدرت پردازشی بالایی نیاز داشت و همین مسئله منجر به ظهور ارزهای دیجیتال جدیدی مانند ورج (Verge)، ناوکوین (NavCoin) و PIVX شد که هر یک بر حوزه‌های خاصی تمرکز داشتند.
درک عملکرد پرایوسی کوین‌ها و تقابل شفافیت و حریم خصوصی
پرایوسی کوین‌ها عملکردی مشابه پول نقد دارند، اما در محیطی کاملاً دیجیتال. وقتی از خودپرداز پول نقد دریافت می‌کنید، بانک تنها تراکنش شما را ثبت می‌کند، اما پس از آن کنترل یا پیگیری خرج کردن آن امکان‌پذیر نیست؛ درست مانند پرایوسی کوین‌ها که امکان ردیابی تراکنش‌های بعدی آنها بسیار دشوار است.
با وجود اینکه در صرافی‌های ارز دیجیتال هنگام ثبت‌نام نیاز به تأیید هویت است، اما تراکنش‌های پرایوسی کوین‌ها به دلیل ویژگی‌های رمزنگاری‌شده، پس از انجام، تقریباً غیرقابل ردیابی هستند. با این حال، هیچ‌چیز کاملاً ناشناس نیست و حتی پرایوسی کوین‌ها هم توسط ردیابان حرفه‌ای تا حدی قابل پیگیری‌اند.
تقابل شفافیت و حریم خصوصی در بلاکچین
شفافیت بلاکچین‌های عمومی، مانند بیت‌کوین، به کاربران اجازه می‌دهد فعالیت‌های شبکه را مشاهده کنند و از درستی عملکرد سیستم اطمینان حاصل کنند. اما این شفافیت باعث کاهش حریم خصوصی کاربران می‌شود، زیرا آدرس‌های عمومی به صورت کامل در دسترس قرار می‌گیرند. به عنوان مثال، اگر باب بیت‌کوینی به آلیس ارسال کند، می‌تواند آدرس عمومی او را دنبال کند و از تراکنش‌های بعدی و موجودی او مطلع شود.
با وجود باورهای غلط اولیه که بیت‌کوین را ناشناس می‌دانستند، در عمل هویت کاربران تا حدی قابل ردیابی است. به عنوان نمونه، اف‌بی‌آی در سال ۲۰۱۳ توانست از طریق ردیابی پرداخت‌های بیت‌کوین، بازار دارک وب “جاده ابریشم” و مالک آن، راس اولبریخت، را شناسایی کند.
پرایوسی کوین‌ها حریم خصوصی را تا حد زیادی حفظ می‌کنند، اما شفافیت ذاتی بلاکچین‌ها و توانایی ردیابی تراکنش‌ها همچنان موضوع مهمی در فضای ارزهای دیجیتال است.
ویژگی‌های پرایوسی کوین‌ها
- حفظ حریم خصوصی: پرایوسی کوین‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که تمرکز اصلی‌شان روی محافظت از حریم خصوصی کاربران است. هر کدام از این ارزها از روش‌های متفاوتی برای مخفی نگه‌داشتن اطلاعات تراکنش‌ها و هویت کاربران استفاده می‌کنند. این ویژگی مهم‌ترین خصوصیت پرایوسی کوین‌ها محسوب می‌شود.
- مخفی بودن موجودی: برخلاف ارزهایی مثل بیت‌کوین که موجودی آدرس‌ها به راحتی قابل مشاهده است، بیشتر پرایوسی کوین‌ها اطلاعات مربوط به موجودی حساب‌ها را مخفی می‌کنند. این ویژگی به کاربران اجازه می‌دهد تا بدون افشای اطلاعات مالی، تراکنش‌های خود را انجام دهند.
- شفافیت در عین پنهان‌کاری: شاید این ویژگی متناقض به نظر برسد، اما پرایوسی کوین‌ها توانسته‌اند تا حدی شفافیت شبکه بلاکچین را با حفظ حریم خصوصی ترکیب کنند. یعنی در حالی که اطلاعات کل شبکه در دسترس است، اما جزئیات تراکنش‌ها و هویت کاربران مخفی می‌ماند.
- استفاده از تکنیک‌های خاص: پرایوسی کوین‌ها از روش‌های پیشرفتهای مانند امضاهای حلقوی، آدرس‌های مخفی، تراکنش‌های غیرقابل‌پیگیری و کوین میکسینگ (Coin Mixing) استفاده می‌کنند تا حریم خصوصی کاربران را به حداکثر برسانند. این تکنیک‌ها از افشای داده‌های حساس جلوگیری می‌کنند و شناسایی هویت کاربران را دشوار می‌سازند.
تفاوت بیت کوین و ارزهای دیجیتال معمولی با پرایوسی کوین‌ها
برخلاف تصور عمومی، تراکنش‌های بیت کوین، اتریوم و بسیاری دیگر از ارزهای دیجیتال کاملاً شفاف هستند و ناشناس نیستند. اگرچه برای انجام تراکنش‌ها در بیت کوین نیازی به ارائه اطلاعات شخصی نیست، اما ساختار بلاک چین بیت کوین به گونه‌ای است که هر تراکنش و آدرس را می‌توان از مبدأ تا مقصد ردیابی کرد.
در بیت کوین و اتریوم، میزان موجودی آدرس‌ها نیز به سادگی قابل مشاهده است. این یعنی اگر تراکنش‌ها از یک سیستم متمرکز مانند صرافی عبور کنند و این سیستم اطلاعات کاربران را داشته باشد، می‌توان فهمید که هر شخص چقدر بیت کوین دارد و به کدام آدرس‌ها تراکنش ارسال کرده است.
به همین دلیل، می‌توان بیت کوین را “نیمه‌ناشناس” دانست. هرچند تلاش برای رسیدن به ناشناسی در این شبکه ممکن است، اما دستیابی به ناشناسی کامل تقریباً غیرممکن است. وب‌سایت‌هایی مانند Blockchair.com به کاربران این امکان را می‌دهند که با وارد کردن یک آدرس بیت کوین، تمام تراکنش‌ها و جزئیات مربوط به آن را ردیابی کنند.
چگونه پرایوسی کوین‌ها غیرقابل‌ردیابی می‌مانند؟
پرایوسی کوین‌ها با بهره‌گیری از تکنیک‌های پیشرفته رمزنگاری، حریم خصوصی کاربران را حفظ کرده و تراکنش‌های آنها را غیرقابل‌ردیابی می‌کنند. در ادامه به ۵ تکنیک مهمی که پرایوسی کوین‌ها برای محافظت از اطلاعات کاربران به کار می‌گیرند، اشاره می‌کنیم:
آدرس‌های مخفی (Stealth Addresses)
پرایوسی کوین‌ها از آدرس‌های مخفی استفاده می‌کنند تا برای هر تراکنش یک آدرس یکبارمصرف جدید ایجاد کنند. این روش باعث می‌شود که هویت گیرنده و فرستنده تراکنش پنهان باقی بماند. آدرس‌های مخفی به عنوان آدرس‌های پراکسی عمل می‌کنند و اطلاعات کاربران واقعی را از دسترس عموم خارج می‌کنند.
امضای حلقه‌ای و رینگ‌سی‌تی (Ring Signatures & RingCT)
در امضای حلقه‌ای، گروهی از کاربران با هم تراکنش را امضا می‌کنند و مشخص نمی‌شود که کدام عضو از گروه تراکنش را انجام داده است. این روش باعث ناشناس ماندن هویت کاربران می‌شود. رینگ‌سی‌تی نسخه بهبود یافته‌ای از امضای حلقه‌ای است که نه‌تنها حریم خصوصی فرستنده بلکه گیرنده نیز حفظ می‌شود.
پروتکل‌های ترکیبی و کوین جوین (Mixing Protocols & CoinJoin)
پروتکل‌های میکسر مانند کوین جوین، تراکنش‌ها را از طریق ترکیب وجوه کاربران مختلف مخفی می‌کنند. این روش با جدا کردن ارتباط بین فرستنده و گیرنده، امکان ردیابی تراکنش‌ها را از بین می‌برد.
زی‌کی اسنارک (ZK-SNARK)
تکنیک زی‌کی اسنارک با استفاده از رمزنگاری، معتبر بودن تراکنش‌ها را بدون افشای جزئیات آنها اثبات می‌کند. این تکنیک اطلاعاتی مانند آدرس کیف پول و مقدار تراکنش را پنهان نگه می‌دارد و به این ترتیب ناشناس ماندن کاربران تضمین می‌شود.
میمبل ویمبل (MimbleWimble)
پروتکل میمبل ویمبل تراکنش‌ها را ناشناس کرده و تنها برای کاربران واقعی قابل مشاهده است. شخص ثالث تنها مجموعه‌ای از داده‌های تصادفی را می‌بیند و نمی‌تواند تراکنش‌ها را ردیابی کند.
پرایوسی کوین‌ها با استفاده از این تکنیک‌ها، امکان افشای اطلاعات کاربران را به حداقل رسانده و تراکنش‌ها را غیرقابل‌ردیابی می‌کنند.
بهترین پرایوسی کوین‌ها برای سرمایه‌گذاری
- مونرو (XMR)
مونرو بزرگترین و محبوب‌ترین ارز دیجیتال مبتنی بر حریم خصوصی است که با استفاده از امضای حلقه‌ای و آدرس‌های مخفی، تراکنش‌ها و هویت کاربران را غیرقابل‌ردیابی می‌کند. همچنین با کمک رینگ‌سی‌تی (RingCT) مقدار تراکنش‌ها نیز مخفی می‌ماند. - زی‌کش (ZEC)
زی‌کش با استفاده از پروتکل اثبات دانایی صفر (ZK-SNARK) به کاربران اجازه می‌دهد بدون افشای آدرس و مبلغ تراکنش‌ها، معاملات خود را انجام دهند. این ویژگی، امنیت و حریم خصوصی بهتری نسبت به بیت کوین ارائه می‌دهد. - دش (DASH)
دش یکی از ارزهای پیگیرگریز است که از پروتکل کوین جوین (CoinJoin) برای مخفی‌کردن تراکنش‌ها استفاده می‌کند. این ارز امکان انتخاب بین تراکنش‌های معمولی و محرمانه را به کاربران می‌دهد. - هورایزن (ZEN)
هورایزن ترکیبی از آدرس‌های خصوصی Z و عمومی T را ارائه می‌دهد. این ارز از شبکه‌ای گسترده از نودها برای کمک به حفظ حریم خصوصی کاربران استفاده می‌کند. - بیم (Beam)
بیم ارزی متمرکز بر امنیت است که به‌صورت پیش‌فرض تمامی تراکنش‌ها را خصوصی نگه می‌دارد و هیچ اطلاعات خصوصی‌ای در بلاک چین ذخیره نمی‌شود. این ارز به مقیاس‌پذیری بالایی نیز معروف است. - فالا (Phala) در پولکادات
فالا یک زنجیره جانبی در بلاک چین پولکادات است که لایه‌ای از حریم خصوصی را به این شبکه اضافه می‌کند و به‌عنوان پرایوسی کوین وب ۳ شناخته می‌شود.
جمع بندی
آینده پرایوسی کوین‌ها در سال ۲۰۲۴ با چالش‌های قابل‌توجهی مواجه است. با افزایش فشارهای قانون‌گذاران جهانی، بسیاری از صرافی‌های بزرگ مثل کراکن، بای‌بیت و هوبی، پشتیبانی از این ارزها را محدود کرده‌اند. علاوه بر این، کشورهایی مانند ژاپن، استرالیا و کره جنوبی استفاده از پرایوسی کوین‌ها را ممنوع کرده‌اند، که موجب کاهش کاربرد این ارزها شده است.
با وجود این فشارها، قانون‌گذاری محدود و دشواری در پذیرش گسترده، پرایوسی کوین‌ها در معرض خطر کاهش تقاضا و جذابیت برای سرمایه‌گذاری قرار دارند. این شرایط باعث شده تا سرمایه‌گذاری در پرایوسی کوین‌ها در شرایط فعلی چندان جالب به نظر نرسد.
