سیستم برتون وودز Bretton Woods
قرارداد و سیستم برتون وودز (Bretton Woods) توافقی است که در سال ۱۹۴۴ میان کشورهای بزرگ جهان امضا و به موجب آن دلار به عنوان ارز ذخیره جهانی به رسمیت شناخته شد. این توافقنامه، یک سیستم جدید پولی جهانی را پایه‌گذاری و دلار را به عنوان ارز جهانی جایگزین استاندارد طلا کرد و به این ترتیب، جایگاه آمریکا به عنوان قدرت غالب در عرصه اقتصاد جهان تثبیت شد.
تاریخچه برتون وودز Bretton Woods
جنگ جهانی دوم پس از شش سال با پیروزی متفقین پایان یافت و تنها کشوری که کمترین آسیب را از جنگ دیده بود ایالات متحده بود که زمینه ایجاد برتون وددز را فراهم کرد.
نمایندگان 44 کشور در سال پایانی جنگ 1944 به منظور کنفرانس مالی در محل برتون وودز واقع در امریکا گرد هم آمدند.
با امضای توافقنامه برتون وودز، ضمن به رسمیت شناخته شدن دلار به عنوان ارز ذخیره اصلی جهان، دو بانک جهانی (World Bank) و صندوق بین‌المللی پول (IMF) هم ایجاد شدند.
با این توافق دلار امریکا جایگزین استاندارد طلا به عنوان واحد پول جهانی شد.
این توافق آمریکا را به یک ابر قدرت اقتصادی در دنیا تبدیل کرد.
پس از امضای توافق نامه، آمریکا تنها کشوری بود که توانایی چاپ دلار را داشت.
پس از توافق برتون وودز، بانک های جهانی جدید و صندوق بین المللی پول ایجاد شدند، که تحت حمایت آمریکا بودند.
سیستم برتون وودز انعطاف پذیری بیشتری نسبت به پایبندی دقیق به استاندارد طلا به ملت ها می داد. همچنین نوسانات کمتری نسبت به سیستم ارزی بدون استاندارد ارائه کرد، که کشور عضو همچنان توانایی تغییر ارزش پول خود را در صورت لزوم، برای اصلاح روند اقتصادی حفظ کنند.
فروپاشی سیستم برتون وودز
در سال ۱۹۷۱، ایالات متحده از یک رکود تورمی (stagflation) گسترده رنج می‌برد. رکود تورمی ترکیبی از تورم و رکود اقتصادی است که باعث بیکاری و رشد اقتصادی منفی می‌شود.
رئیس جمهور وقت، ریچارد نیکسون، در پاسخ به کاهش خطرناک ارزش ناشی از وجود مقادیر بیش از حد ارز در حال گردش، ارزش دلار آمریکا در برابر طلا را کاهش داد. او ارزش دلار را به ۱/۳۸ اونس طلا و سپس به ۱/۴۲ اونس رساند.
طرح کاهش ارزش پول نتیجه عکس داد. این مسئله باعث هجوم مردم به سمت ذخایر طلای آمریکا در فورت ناکس (Fort Knox) برای تبدیل دلارها به طلا شد؛ دلارهایی که به سرعت ارزش خود را از دست می‌دادند. فورت ناکس یکی از پایگاه‌های ارتش آمریکا در ایالت کنتاکی است. این پایگاه علاوه بر کاربردهای نظامی، محل نگه‌داری ذخایر طلای ایالات متحده است که در حال حاضر بیش از ۴,۷۰۰ تن طلا در این پایگاه موجود است.
عمر نظام پولی برتون وودز به سی سال نکشید. در اواخر دهه ۱۹۶۰ میلادی، محدودیت‌های سیستم برتون وودز (که مستقیماً روی فدرال رزرو فشار وارد می‌کرد) آن را برای آمریکا غیر قابل تحمل کرد. این کشور که از هزینه‌های جنگ ویتنام می‌‌نالید و در رقابت با تولیدات خارجی ارزان‌تر ناتوان بود، نتوانست بین ورود کافی ارز خارجی و پرکردن دوباره ذخایر طلای خود تعادل برقرار کند. از سوی دیگر، کشورهایی مانند فرانسه که تقاضای دریافت طلا در قبال دلارهایشان را داشتند، موجب شدند تا ذخایر طلای آمریکا رو به اتمام برود.
تمام این عوامل در نهایت موجب شد که در ۱۵ آگوست سال ۱۹۷۱ (۲۴ مرداد ۱۳۵۰)، نیکسون در تصمیمی ناگهانی که به «شوک نیکسون» مشهور شد، امکان دریافت طلا در ازای دلار را لغو کند. بدون کنترل قیمت، طلا به سرعت به ۱۲۰ دلار در هر اونس در بازار آزاد رسید. تا پایان دهه ۱۹۷۰، تمام کشورها ارزهای خود را شناور کردند و این اتفاق پایانی بر سیستم برتون وودز بود. در حال حاضر، قیمت طلا به بیش از ۱,۷۰۰ دلار رسیده است.
پس از فروپاشی این توافق، استاندارد طلا عملاً نقض شد، اما وابستگی کشورها به دلار آمریکا همچنان پابرجا است.
- کمبود ذخایر طلا
- نبود اطمینان
- تعدیل تراز پرداخت‌ها
برتون وودز ۲
صندوق بین‌المللی پول (International Monetary Fund) می‌خواهد در سال میلادی جاری، آغاز یک دوران برتون وودز دیگر را اعلام کند. اگر این اتفاق رخ دهد، حق برداشت ویژه (Special Drawing Rights) یا SDR نقش دلار به عنوان ارز ذخیره را تصاحب خواهد کرد. SDR مطمئن‌ترین و باثبات‌ترین راه‌حل سرمایه‌گذاری برای صندوق بین‌المللی پول است. ارزش آن، پنج ارز رایج برتر جهان را شامل می‌شود تا از نوسان‌های شدید قیمت در بازارهای فارکس جلوگیری شود. اما راه حل SDR ممکن است شرایط اقتصادی را از وضعیت امروزی آن هم بدتر کند. تاریخ نشان داده زمانی که مردم قدرت پولی ناشی از تورم داشته باشند، از آن استفاده خواهند کرد. اقدامات رئیس جمهور نیکسون در جنگ ویتنام و توافقنامه برتون وودز، مثال‌های واضح این امر هستند. البته اکنون در شرایط بدتری قرار داریم و تقریبا تمام بانک‌های مرکزی جهان میزان چاپ پول خود را افزایش داده‌اند که تورم و کاهش قدرت خرید ارزهای رایج را به همراه داشته است.
تکنولوژی بلاکچین و بیت کوین رقیب جدید
امروزه بیت کوین یکی از آن دارایی‌هایی است که ارزش ارزهای مختلف بر اساس آن سنجیده می‌شود. در کشورهایی مثل برزیل، آرژانتین و ونزوئلا، قیمت BTC در مقایسه با ارز ملی در بالاترین میزان ثبت شده قرار دارد. اما این رمز ارز به خودی خود برای تبدیل شدن به یک سیستم مالی آماده نیست. بیشتر مالکان BTC فقط آن را نگه می‌دارند و به علت پتانسیل افزایش قیمت شدید، از آن به عنوان یک ارز عادی استفاده نمی‌کنند.
تکنولوژی بلاک چین باعث شده تا تمرکز زدایی بیشتری از موسسات ارائه دهنده خدمات انتظار داشته باشیم. تمرکز زدایی واقعی زمانی اتفاق می‌افتد که سلسله مراتب از بین برود، در مورد همه چیز شفاف‌سازی شود، و با ایجاد انگیزه، سیستم در جهت صحیح پیشرفت کند. برای مثال استارتاپ سوگر (Sogur) را در نظر بگیرید؛ این شرکت قصد دارد با استفاده از رمز ارز SGR که بر اساس مدل SDR توسعه داده شده، یک سیستم مالی جدید بسازد. این سیستم مالی جدید، از تکنولوژی بلاک چین و از یک طراحی اقتصادی هوشمند که به پیشنهاد اقتصاددانان برتر جهان ایجاد شده، بهره خواهد برد. بدون شک طراحی چنین سیستمی از طراحی یک برتون وودز دیگر بهتر است.
