صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) چگونه کار می‌کنند؟

صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) چگونه کار می‌کنند؟، صرافی‌های غیرمتمرکز یا DEXها گزینه‌ی نسبتاً جدید و جذابی در حوزه‌ی ارزهای دیجیتال هستند. این صرافی‌ها بر بستر بلاکچین کار می‌کنند و دارای هیچ مالک یا مدیر متمرکزی نیستند.

برای انتخاب بهترین DEX برای معامله، لازم است نکاتی همچون سرعت تراکنش، امنیت، رابط کاربری ساده، پشتیبانی از تعداد زیادی سکه و توکن، و کارمزدهای پایین مورد بررسی قرار گیرد.

استفاده از DEXها می‌تواند مزایایی نظیر دسترسی سریع و آسان، امنیت بالاتر، و عدم وابستگی به نهادهای متمرکز به همراه داشته باشد. با این حال آگاهی و مطالعه‌ی کافی درباره‌ی آنها ضروری است تا بتوان بهترین و مناسب‌ترین آنها را برای نیاز خود انتخاب کرد. در ادامه این مقاله به بررسی صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) چگونه کار می‌کنند، می‌پردازیم. همراه ما باشید.

صرافی‌های غیرمتمرکز چیست؟

صرافی‌های غیرمتمرکز یا DEXها، برخلاف صرافی‌های سنتی و متمرکز، تحت کنترل و مدیریت هیچ شخص یا نهاد متمرکزی قرار ندارند.

DEXها از طریق قراردادهای هوشمند عمل می‌کنند که روی زنجیره‌های بلاک‌چینی مبتنی هستند. این قراردادهای هوشمند امکان معاملات مستقیم بدون واسطه را برای کاربران فراهم می‌کنند.

محبوب‌ترین DEXها معمولاً بر پایه بلاک‌چین‌هایی مانند اتریوم ساخته شده‌اند. مزیت اصلی DEXها نسبت به صرافی‌های متمرکز، حذف واسطه و افزایش امنیت از طریق غیرمتمرکز بودن آن‌هاست.

صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) چگونه کار می‌کنند؟

این صرافی‌ها (DEXها) با اتکا بر زیرساخت بلاک‌چین و قراردادهای هوشمند، بستری فراهم می‌کنند تا کاربران بتوانند بدون واسطه به معامله ارز دیجیتال بپردازند.

کاربران با قراردادهای هوشمند مستقر بر شبکه بلاک‌چین تعامل دارند. انواع DEX عبارتند از:

• بازارسازان خودکار که نقدینگی را تأمین می‌کنند
• DEXهای مبتنی بر دفتر سفارش مشابه صرافی‌های متمرکز
• DEXهای تجمیع‌کننده نقدینگی

همه این‌ها امکان معامله مستقیم P2P بدون واسطه را فراهم می‌کنند. البته هر تراکنشی کارمزدی دارد. DEXها گزینه‌ی جذابی برای معامله هستند.

بازارسازان خودکار (AMM)

بازارسازان خودکار یا AMMها، نوعی صرافی غیرمتمرکز هستند که برای حل مشکل نقدینگی و تسهیل معاملات طراحی شده‌اند.

AMMها با استفاده از الگوریتم‌های خود و بدون نیاز به واسطه، به صورت خودکار نقدینگی ایجاد می‌کنند. آن‌ها از مجموعه‌ای از دارایی‌های قبلاً ذخیره شده به نام استخر نقدینگی استفاده می‌کنند.

قیمت‌گذاری دارایی‌ها در AMMها معمولاً بر اساس داده‌هایی از اوراکل‌های بلاک‌چین و سایر منابع صورت می‌گیرد. AMMها با ارائه نقدینگی و حذف واسطه، معاملات غیرمتمرکز را آسان‌تر می‌کنند.

در AMMها، استخرهای نقدینگی توسط کاربرانی که ارزهای دیجیتال را سپرده‌گذاری می‌کنند، تأمین می‌شود. این افراد به ازای هر تراکنش انجام شده روی جفت ارزهایی که سپرده گذاشته‌اند، کارمزد دریافت می‌کنند.

آن‌ها باید مقدار مساوی از هر دو ارز را سپرده بگذارند تا سود کسب کنند. استخرها امکان معامله P2P بدون واسطه را فراهم می‌کنند. AMMها بر اساس میزان دارایی قفل شده در استخرها (TVL) رتبه‌بندی می‌شوند. هرچه TVL بیشتر باشد، نقدینگی بهتر و لغزش قیمت کمتر است.

معایب AMMها

لغزش قیمت یکی از معایب AMMهاست که زمانی رخ می‌دهد که نقدینگی کافی در اختیار نباشد.

سفارش‌های بزرگ باعث لغزش بیشتر قیمت می‌شوند، چرا که نقدینگی لازم برای پر کردن آنها وجود ندارد. این موضوع ممکن است معامله‌گران بزرگ را از AMMها دور کند.

ارائه‌دهندگان نقدینگی نیز با خطر زیان ناپایدار مواجه هستند، به این صورت که اگر یکی از دارایی‌های سپرده‌گذاری شده نوسان بیشتری داشته باشد، ممکن است مقدار آن در استخر کاهش یابد.

در مجموع، AMMها مکانیزم جالبی برای تسهیل معاملات غیرمتمرکز هستند اما کمبود نقدینگی می‌تواند چالش‌هایی را ایجاد کند.

زمانی که یکی از دارایی‌های سپرده‌گذاری شده در استخر نقدینگی نوسان بالایی داشته باشد، ارائه‌دهندگان نقدینگی ممکن است با کاهش نسبی مقدار آن دارایی، زیان ناپایدار متحمل شوند.

این زیان به دلیل امکان بازگشت نسبت جفت به تعادل و همچنین کسب درآمد از کارمزدها، ناپایدار است. البته همیشه احتمال بازگشت ندارد. بنابراین ارائه‌دهندگان نقدینگی باید ریسک‌ها را مدیریت کنند.

صرافی‌های مبتنی بر اردربوک

صرافی‌های غیرمتمرکز مبتنی بر دفتر سفارش یا اردربوک، از یک مکانیزم مهم به نام دفتر سفارش‌ها استفاده می‌کنند. دفتر سفارش‌ها شامل تمام سفارش‌های باز خرید و فروش یک دارایی در آن صرافی است.

سفارش‌های خرید نشان‌دهنده تمایل خریداران به خرید دارایی به قیمت مشخص و سفارش‌های فروش نشان‌دهنده تمایل فروشندگان به فروش دارایی به قیمت مشخص است. اختلاف قیمت‌های پیشنهادی خرید و فروش، عمق اردربوک را تشکیل می‌دهد و قیمت بازار دارایی مشخص می‌شود.

اردربوک‌ها می‌توانند بر روی زنجیره یا خارج از زنجیره بلاک‌چین باشند. معامله‌گران از اهرم مالی و وام‌های موجود در صرافی استفاده می‌کنند تا موقعیت‌های بزرگ‌تر و سودآورتر ایجاد کنند. البته ریسک انحلال موقعیت نیز وجود دارد.

صرافی‌های غیرمتمرکزی که از اردربوک خارج از زنجیره استفاده می‌کنند، اطلاعات مربوط به سفارش‌های خرید و فروش را به صورت متمرکز و خارج از زنجیره بلاک‌چین نگهداری می‌کنند.

اما خود معاملات را در شبکه بلاک‌چین انجام می‌دهند تا از مزایای امنیت و شفافیت بلاک‌چین بهره‌مند شوند. نگهداری غیرمتمرکز اطلاعات سفارش‌ها به این صرافی‌ها اجازه می‌دهد هزینه‌ها را کاهش دهند و سرعت معاملات را افزایش دهند.

همچنین این صرافی‌ها با ارائه خدمات وام‌دهی، امکان ایجاد موقعیت‌های معاملاتی اهرمی را برای کاربران فراهم می‌کنند. مکانیزم انحلال، وام‌دهندگان را در برابر زیان‌های احتمالی محافظت می‌کند.

صرافی‌های غیرمتمرکز مبتنی بر اردربوک معمولاً دچار کمبود نقدینگی هستند. زیرا در رقابت با صرافی‌های متمرکز، هزینه‌های بیشتری برای انجام تراکنش‌های زنجیره‌ای دارند. لذا معامله‌گران اغلب به صرافی‌های متمرکز متمایل هستند.

اگرچه اردربوک‌های خارج از زنجیره هزینه‌ها را کاهش می‌دهند، اما خطرات مربوط به سپرده‌گذاری در قراردادهای هوشمند همچنان باقی است. بنابراین جلب نقدینگی کافی برای این دسته از صرافی‌ها همواره یک چالش به حساب می‌آید.

صرافی‌های غیرمتمرکز تجمیع کننده نقدینگی

صرافی‌های غیرمتمرکز تجمیع‌کننده نقدینگی، با هدف مقابله با چالش کمبود نقدینگی طراحی شده‌اند. این صرافی‌ها نقدینگی را از منابع متعددی جمع‌آوری می‌کنند.

آن‌ها نقدینگی را از چندین صرافی غیرمتمرکز DEX تأمین می‌کنند. همچنین برخی اوقات از نقدینگی صرافی‌های متمرکز نیز استفاده می‌کنند. هدف اصلی، دسترسی به نقدینگی عمیق‌تر برای کاهش لغزش قیمت و شکست تراکنش‌هاست.

علاوه بر این، این صرافی‌ها سعی می‌کنند با بهینه‌سازی کارمزدها و قیمت‌گذاری، بهترین قیمت را در کوتاه‌ترین زمان ممکن به کاربران ارائه دهند و آن‌ها را در برابر تاثیر نوسانات قیمت محافظت کنند.

نحوه استفاده از صرافی‌های غیرمتمرکز

استفاده از صرافی‌های غیرمتمرکز یا DEXها فرآیندی بسیار ساده و دموکراتیک است که نیازی به ثبت‌نام یا احراز هویت ندارد.

کاربران برای استفاده از این صرافی‌ها فقط نیازمند یک کیف پول دیجیتال سازگار با شبکه‌ی موردنظر خود هستند که حاوی توکن بومی آن شبکه باشد تا بتوانند هزینه‌ی تراکنش‌ها را پرداخت کنند. سپس کاربران می‌توانند به راحتی و بدون هیچ محدودیتی از طریق گوشی هوشمند خود به این صرافی‌ها دسترسی داشته باشند و معاملات خود را انجام دهند.

برای شروع استفاده از صرافی‌های غیرمتمرکز، چند مرحله ساده وجود دارد:

• ابتدا باید شبکه‌ی موردنظر خود را انتخاب کنید، زیرا هر تراکنشی کارمزدی برای آن شبکه دارد.
• سپس یک کیف پول مناسب با آن شبکه را نصب کرده و آن را با توکن بومی آن شبکه تأمین می‌کنید تا بتوانید کارمزد تراکنش‌ها را پرداخت نمایید.
• در نهایت افزونه‌ی کیف پول را در مرورگر نصب می‌کنید تا به راحتی به آن دسترسی داشته باشید. سپس می‌توانید از طریق DAppهای صرافی‌های غیرمتمرکز، کلید خصوصی را وارد کرده یا کیف پول جدید ایجاد کنید و شروع به معامله نمایید.

مزایا و معایب صرافی‌های غیرمتمرکز

صرافی‌های غیرمتمرکز یا DEXها مزایا و معایبی دارند:

مزایا

• دسترسی سریع به ارزهای جدید
• حفظ ناشناس بودن کاربران
• کاهش خطرهای امنیتی
• حذف ریسک طرف مقابل در معاملات

معایب

• نیاز به دانش فنی بالا برای استفاده
• آسیب‌پذیری احتمالی قراردادهای هوشمند
• امکان فهرست شدن توکن‌های کلاهبردارانه

در مجموع DEXها با وجود چالش‌هایی مثل نیاز به دانش فنی، گزینه‌ی جذابی برای کسانی هستند که به دنبال معاملات غیرمتمرکز و بدون واسطه باشند. البته پیش از استفاده، تحقیق و مطالعه‌ی کافی توصیه می‌شود.

جمع بندی

صرافی‌های غیرمتمرکز یا DEXها هنوز در مراحل اولیه تکامل خود قرار دارند و قابلیت بسیار بیشتری برای رشد و توسعه دارند.

DEXها از سال 2014 شکل گرفتند اما با پیشرفت خدمات مالی غیرمتمرکز و فناوری AMM برای حل چالش نقدینگی، محبوبیت یافتند. اجرای قوانین KYC برای DEXها دشوار است اما احتمال دارد تنظیم‌کننده‌ها تلاش کنند این بررسی‌ها را اعمال کنند.

امروزه DEXها امکانات بسیار بیشتری مثل وام‌دهی و وام‌گیری ارائه می‌دهند. با توجه به ماهیت غیرمتمرکز این پلتفرم‌ها، انتظار می‌رود نوآوری‌ها و کاربردهای جدیدی در آینده برای آنها شکل بگیرد. DEXها آینده‌ی روشنی در فضای غیرمتمرکز دارند.

سوالات متداول