پول سنگی رای بزرگترین شکل ارز در جهان
سنگ رای rai stone ( یاپسی : raay )، یا سنگ فی fei stone،یکی از بسیاری از مصنوعات بزرگی است که توسط ساکنان بومی جزایر یاپ در میکرونزی ساخته و نگهداری می‌شود. آنها همچنین به عنوان پول سنگ Yapese یا نام های مشابه شناخته می شوند.
سنگ رای به عنوان پول
بزرگترین شکل ارز در جهان باستان به «سنگ رای» rai stone یا سنگ فی یا پول سنگی معروف بوده است. سنگ رای نوعی ارز بوده که هیچ‌کس نمی‌توانسته آن را سرقت کند. نه فقط به دلیل اندازه آن بلکه به این دلیل که همه می‌دانستند هر فردی چه سنگی در اختیار دارد؛ بنابراین افراد جز درصورتی که مالک سنگ شناخته می‌شدند نمی‌توانستند از آن استفاده کنند. امروزه برخی معتقدند که سنگ رای اولین بیت کوین جهان بوده است. این سنگ‌های عظیم‌الجثه از یک قطعه سنگ آهک تراشیده می‌شدند و هرکدام از آنها سوراخی که نقش امضا را داشت در وسط خود داشتند. عرض این سنگ‌ها تا ۱۲ فوت می‌رسید و وزن‌شان بیش از ۸ تن بود. هر سنگ داستانی برای خودش داشت که ارزش آن را تعیین می‌کرد. از آن جا که ایجاد هریک از این سنگ‌ها کار بسیار دشواری بود، دشواری تجربه شده در مسیر تهیه آن، باعث افزایش ارزش سنگ می‌شد. این سنگ‌های بزرگ از سنگ آهکی در جزایر پالائو تراشیده و سپس در اقیانوس به وسیله قایق حمل می‌شدند. اگر سنگ هنگام حمل و نقل قایق را غرق نمی‌کرد و پس از تخلیه احتمالاً نمی‌شکست، به شکلی ماهرانه به یک مکان منتخب در جزیره یاپ منتقل می‌شد و برای همیشه در آن جا می‌ماند. مالک سنگ و ارزش خالص آن مشخص بود، بنابراین می‌توانست برای تجارت کالا در جزیره مورد استفاده قرار بگیرد. سنگ‌ها به دلیل سنگینی‌شان از محل خود حرکت داده نمی‌شدند. آنها فقط صاحب جدیدی پیدا می‌کردند و در همان مکان باقی می‌ماندند.
جنس و اندازه سنگ رای
سنگ رای معمولی از سنگ آهک کریستالی تراشیده شده و به شکل یک دیسک با سوراخ در مرکز است. کوچکترین ممکن است 3.5 سانتیمتر (1.4 اینچ) قطر داشته باشد. بزرگترین سنگ موجود در جزیره رومونگ در نزدیکی روستای ری واقع شده است. قطر آن 3.6 متر (12 فوت) و ضخامت 50 سانتی متر (20 اینچ) و وزن آن 4000 کیلوگرم (8800 پوند) است.
داستان سنگ های رای
در افسانه های مردم محلی یاپ گفته شده بین سال های 500 تا 600 میلادی رهبر جزیره پالائو به نام «آناگومانگ» هنگامی که سعی داشته از تمام چیزهایی که در جزیره پیدا می شده استفاده کند، سنگ های آهکی معادن پالائو به طور اتفاقی کشف شده است.
البته یکی از دلایل ارزش زیاد این سنگ های آهکی در جزیره یاپ این است که در این جزیره سنگ آهک پیدا نمی شود، بنابراین این سنگ ها از پالائو به یاپ به سختی انتقال داده می شود و به همین دلیل سنگ های آهکی ارزش زیادی برای بومیان جزیره دارد چون این سنگ ها از معادنی در دل دریا استخراج می شده است.
آناگومانگ در جزیره پالائو، ابتدا دستور داد کارگران سنگ ها را به شکل ماهی بتراشند اما احتمالا به دلیل این که حمل این سنگ های غول پیکر بسیار دشوار بوده، در نهایت پول های سنگی به شکل دایره تبدیل شدند.
بعد از مدتی آناگومانگ دستور داد برای حمل آسان تر این پول های عظیم در وسط آنها سوراخی ایجاد کنند و کارگران با عبور دادن چوب ضخیمی از وسط آن سنگ آهک غول پیکر را از جایش حرکت می دادند که مردم یاپ هنوز هم در این روزگار از این روش جابجایی پول سنگی استفاده می کنند.
البته در گذشته افراد زیادی هنگام جابجا کردن این سنگ های بزرگ در زیر آنها مانده و جان شان را از دست داده اند. برای جابجایی بزرگ ترین سنگ رای احتمالا نیاز به 100 مرد قوی هیکل بوده تا بتوانند آن را از جایش بلند کنند و به جزیره یاپ انتقال دهند.
مردم جزیره پالائو مانند مردم جزیره یاپ برای تهیه ملزومات زندگی شان از جمله نارگیل و شیره نارگیل از پول های سنگی بسیار کوچک تر استفاده می کردند. یا آن که سنگ های رای کوچکی را به عنوان دستمزد کارشان در معادن سنگ آهک دریافت می کردند. به هر حال دقیقا مشخص نیست که از چه زمانی و چگونه پول های سنگی رای بزرگ تر در جزیره یاپ مورد استفاده قرار گرفتند.
البته قدیمی ترین سنگ یافت شده در این جزیره عجیب و غریب مربوط به دو هزار سال پیش است اما سنگ های رای قدیمی، شبیه آنچه امروزه وجود دارد نبوده اند و معلوم نیست که آنها از چه زمانی به عنوان پول مورد استفاده قرار گرفته اند.
سنگ های نسل جدید
در سال 1871 کشتی کاپیتانی ایرلندی – آمریکایی به نام «دیوید دین اوکیف» در نزدیکی جزیره یاپ غرق شد اما کاپیتان توسط بومیان جزیره نجات یافت و مدتی بعد او به عنوان تشکر به مردم یاپ در استخراج سنگ های رای و حمل آنها از پالائو به جزیره یاپ، کمک کرد و روش های تازه ای را برای استخراج و حمل آسان تر این سنگ ها به مردم یاپ آموزش داد.
اوکیف در مقابل کمک هایش، مغز نارگیل دریافت کرد که صادرات آن به شرق دور، ارزش زیادی داشت. بنابراین آقای کاپیتان از صادرات این میوه با ارزش، پول زیادی نصیبش شد و در عوض برای مردم جزیره ابزار آلات آهنی تهیه کرد که در استخراج سنگ آهک از معدن، کمک زیادی به مردم محلی می کرد و کار آنها راحت می شد. به این ترتیب، به دلیل اینکه سنگ های رای با ابزار آلات آهنی جدید، راحت تر تراشیده می شدند، در ابعاد کوچک تری ساخته می شدند و از قیمت بالای پول های سنگی کاسته شد.
تجارت سنگ رای به عنوان پول در نهایت در آغاز قرن بیستم با توجه به اختلافات تجاری بین اسپانیایی ها و آلمانی ها متوقف شد. بنابراین معادن سنگ رای تبدیل به معادن متروکه شدند و هنگامی که نیروهای امپراتوری ژاپن در جنگ جهانی دوم جزیره یاپ را تحت تسلط خودشان در آوردند بعضی از این پول های سنگی با ارزش را برای ساخت و ساز یا به عنوان لنگر کشتی هایشان استفاده کردند و به این ترتیب مقدار زیادی از این پول های سنگی غول پیکر از بین رفت.
با این وجود هنوز هم مردم جزیره یاپ در معاملات مهم خود مانند ازدواج یا به عنوان ارث و میراث یا در معاملات سیاسی بین قبیله ای – به عنوان نماد اتحاد یا به عنوان نماد آتش بس و در موارد نادری در ازای دریافت غذا – مورد استفاده قرار می گیرد.
بسیاری از این پول های سنگی عظیم الجثه در مکان های عمومی یا در کنار خیابان ها در معرض دید گردشگران قرار گرفته اند. این سنگ ها به قدری سنگین هستند که هنگام معاملات یا انتقال آنها به فرد دیگر نمی شود این سنگ ها را جابجا کرد و ممکن است هنگام جابجایی به آنها آسیبی وارد شود یا از بین بروند. بنابراین در قسمت پایین پول های سنگی، نام صاحبان قبلی آن نوشته شده و در زمان انجام معامله نام صاحب جدید به این اسامی اضافه می شود.
از زمانی که بعد از انجام یک معامله، هنگام انتقال یکی از این سنگ ها، قایق غرق شد و پول سنگی بزرگ به اعماق دریا افتاد، مردم یاپ توافق کردند که سنگ های رای بدون این که از جای شان تکان بخورند، هنوز هم در معاملات به عنوان ارز واقعی استفاده شوند.
از نظر مردم محلی، آنچه مهم است این است که مالکیت سنگ رای برای همه مردم جزیره روشن است بنابراین دیگر برای انتقال آن از فردی به فرد دیگر نیازی به حرکت دادن آن از جایی که قرار گرفته نیست.
