فرابورس چیست؟
تقریبا با ورود موج عظیمی از مردم به سمت بورس تقریباً همه این را می‌دانند که بورس درواقع بازاری برای معامله سهام و اوراق بهادار است و با فعالیت و سرمایه‌گذاری منطقی در آن می‌توان سرمایه و سود خود را افزایش داد. اما در کنار آن، ممکن است کلمه «فرابورس» به گوشتان خورده باشد و در ذهنتان سوال به وجود بیاورد که آیا همان بورس است یا بازی دیگر است؟ و چه تفاوت هایی دارد. بسیاری نیز ممکن است این دو بازار را یکی بدانند و بدون آگاهی لازم، به خرید و فروش سهام در آن‌ها بپردازند.
فرابورس چیست؟
فرابورس بازاری مجزا از بازار بورس است که از سال ۱۳۸۷ فعالیت خود در ایران را تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار آغاز کرد. یکی از دلایل اصلی شباهت این دو بازار ساختار و نحوه خرید و فروش سهام در این دو بازار است. در فرابورس نیز مانند بازار بورس می‌توان به خرید و فروش سهام و اوراق بهادار پرداخت. این در حالی است که شرکت‌های عضو بازار بورس که با شرایطی بسیار سخت‌تر پذیرفته‌شده‌اند، نظارت بیشتری بر آن‌ها حاکم است، گزارش‌های سالیانه بیشتری را به‌منظور شفافیت عملکرد شرکت ارائه می‌دهند و قاعدتاً سرمایه‌گذاری در آن‌ها با ریسک کمتری همراه است. بازار فرابورس درواقع برای شرکت‌هایی راه‌اندازی شده است که مایل به شرکت در بازار سرمایه و افزایش نقد شوندگی هستند، اما هنوز شرایط لازم برای حضور به بازار بورس را ندارند. نام این بازار از عبارت انگلیسی Over the Counter Market (OTC) به معنی «خارج از بورس» گرفته‌شده است. بازار OTC به شرکت‌های متقاضی این اجازه را می‌دهد که با شرایط پذیرش آسان‌تری روبه‌رو شوند و با ورود سریع‌تر به بازار سرمایه، از تمام مزایای شرکت‌های پذیرفته‌شده در بازار اوراق بهادار بهره‌مند شوند.
ساختار فرابورس ایران
بطور کلی ساختار جدید فرابورس ایران از چهار بازار تشکیل شده است: ۱- بازار اول ۲-بازار دوم ۳- بازار پایه: رزد-نارنجی-قرمز ۴- بازار سوم.
بازار اول
در این بازار سهام شرکت ها و واحد های صندوق های سرمایه گذاری پذیرش میشود و مورد معامله قرار میگیرند. نوسان قیمت در این بازار ۵ درصد بدون حجم مبناست. آخرین سرمایه ثبت شده شرکت های پذیرفته شده در این بازار حداقل ۱۰ میلیارد ریال هست و یک سال از زمان بهره‌برداری آن ها گذشته و زیان انباشته هم ندارند.
بازار دوم
صرفا شامل شرکت های سهامی عام است. سهام شرکت های زیان‌ده، تازه تاسیس و شرکت های که با افزایش سرمایه قصد تبدیل از سهامی خاص به سهامی عام را دارند در بازار دوم پذیرفته می شوند. آخرین سرمایه ثبت شده بازار دوم حداقل یک میلیارد ریال است.
بازار پایه
این بازار برای عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار ایجاد شده است. شرکت های این بازار فرآیند پذیرش را طی نمیکنند و به سه دسته کلی تقسیم می شوند.
- شرکت های که درخواست پذیرش ندارند و به دلیل الزام قانونی باید در بازار پایه درج بشوند.
- شرکت های در بازار بورس ثبت شدند اما شرایط ورود را ندارند.
- شرکت های که به دلیل از دست دادن شرایط بازار بورس یا فرابورس لغو پذیرش می شوند.
مقررات ارائه اطلاعات در بازار پایه به مراتب آسان تر از بازار اول و دوم است و ریسک بیشتر هم در آن وجود دارد. شرکت های بازار در سه بازار پایه زرد، نارنجی و قرمز دسته بندی شده اند و دامنه نوسانات روزانه آن ها به ترتیب ۳، ۲ و ۱ درصد است.
بازار سوم
بازار سوم، یا بازار عرضه محلی شفاف و امن برای انجام معاملات عمده آن دسته از اوراق بهاداری است که شرایط یا امکان پذیرش در فرابورس را ندارند.
شرایط خرید و فروش سهام در فرابورس
خرید و فروش سهام در فرابورس هیچ تفاوتی با معامله در بورس اوراق بهادار ندارند، با همان کد بورسی که برای انجام معاملات در بورس دریافت کردید میتوانید معاملات خودتون از طریق سامانه های مختلف کارگذاری ها انجام دهید.
مزایای ورود و سرمایه‌گذاری در فرابورس
ورود به بازار بورس به معنی معرفی کالا، برند و خدمات شرکت به طیف وسیعی از مردم و بهره‌گیری از مزایای ورود به فرابورس است. عمده مزایای فرابورس شامل موارد زیر هستند:
- شرایط پذیرش آسان
همان‌طور که بیان شد، فرابورس با صرف‌نظر از برخی شرایط پذیرش در بازار بورس اوراق بهادار، راه را برای بسیاری از شرکت‌ها صاف می‌کند. به این ترتیب، حداکثر یک ماه طول می‌کشد تا شرکت‌ها بتوانند به فروش سهام و افزایش سرمایه خود در این بازار بپردازند.
- تأمین مالی ارزان
افرادی که در این بازار به سرمایه‌گذاری می‌پردازند، معمولاً سرمایه خود را پخش کرده و از هر شرکت، تنها چند سهام خریداری می‌کنند. به این ترتیب، ریسک معاملات خود را کاهش می‌دهند. شرکت‌های عضو بازار OTC مجموع این سرمایه‌های کوچک را در طرح‌ها و پروژه‌های بزرگ خود به کار می‌برند و از مزایای تأمین مالی ارزان قیمت بهره میگیرند. در این راستا علاوه بر فروش سهام و افزایش سرمایه می‌توان از فروش انواع مختلف اوراق بهادار مانند انتشار گواهی سپرده سرمایه‌گذاری خاص و عام و … نیز کمک گرفت.
- معافیت مالیاتی
برای تمام شرکت‌های عضو فرابورس، به جز شرکت‌های بازار پایه، تسهیلات ویژه‌ای مانند معافیت مالی ۱۰ درصد درآمد در نظر گرفته شده است. این معافیت مالیاتی به صورت مستقیم بر سود سرمایه‌گذاران تأثیر می‌گذارد.
- وثیقه گذاری سهام
شرکت‌های عضو فرابورس می‌توانند سهام خود را به صورت وثیقه نیز استفاده کنند و از تسهیلات آن بهره بگیرند. در این روند، شرکت از بخشی از سهام به عنوان وثیقه‌ای برای بهره گرفتن از تسهیلات بانکی استفاده کند. با وثیقه گذاری سهام، آن بخش از سهام شرکت دیگر قابل معامله نیست و ارزش‌گذاری آن به دست فرابورس انجام میشود.
- امکان خروج از فرابورس یا تغییر بازار
در صورتی که یک شرکت بخواهد به طور کلی از فرابورس خارج شود، فرآیندی برای آن در نظر گرفته شده است که روند خروج از بازار را تسهیل می‌بخشد. همچنین این شرکت‌ها می‌توانند از سهامی عام به سهامی خاص تغییر پیدا کنند. امکان تغییر بازار و منتقل شدن از یک بازار به بازار دیگر نیز ازجمله مزایای OTC به شمار می‌آید. این روند در بازار بورس اوراق بهادار سخت است و تنها با داشتن شرایط سخت‌گیرانه لازم و پیشرفت قطعی شرکت ممکن میشود.
- نبود حجم مبنا
سهام و اوراق بهاداری که در فرابورس خرید و فروش می‌شوند، حجم مبنا ندارند و سرعت نقد شوندگی آن‌ها بالا است. به این معنی که عرضه و تقاضا خیلی سریع به تعادل رسیده و همواره میتوانید سهام خود را فروخته و سهام مورد نظرتان را در کمترین مدت لازم خریداری کنید.
جمع‌بندی
ریسک سرمایه‌گذاری و خرید و فروش سهام در فرابورس را به راحتی می‌توان کاهش داد. یک عبارت در میان سرمایه گذاران رایج است که می‌گوید: «تمام تخم‌مرغ‌های خود را درون یک سبد قرار ندهید». این جمله به یکی از ترفندهای حفظ سرمایه و کاهش ریسک معامله در این بازار نا امن تبدیل شده است که با استفاده از آن می‌توان سود خوبی را به دست آورد. سهامداران می‌توانند از معافیت مالیاتی اعمال شده بر شرکت‌های عضو این بازار نیز بهره بگیرند.
در آخر، این سهامداران نسبت به میزان سهام خود در هر شرکت، حق رأی در مجمع عمومی خواهند داشت. به این ترتیب، شما نیز میتوانید بازار و شرایط شرکت‌ها را به صورت دقیق بررسی کرده و با خرید و فروش سهام در فرابورس و سرمایه‌گذاری منطقی، سود و سرمایه خود را افزایش دهید.
