پول فیات یا پول بدون پشتوانه چیست؟
پول بدون پشتوانه یا پول دستوری، پول حکمی، پول اعتباری، پول فیات به انگلیسی: Fiat Currency پولی است که توسط دولتها منتشر می‌شود و هیچ پشتوانه کالایی مثل طلا یا نقره برای آن وجود ندارد. نام آن از واژه لاتین فیات به معنی بگذارید انجام شود گرفته شده است.
- توسط دولت آن پول قانونی شده باشد.
- توسط دولت تولید می‌شود و نه دارای ارزش مشخصی است و نه قابل تبدیل به هیچ کالای مشخصی می‌باشد.
- دارای ارزش ذاتی نیست و تنها دلیل استفاده از آن دستور دولت است.
تاریخچه پول فیات
در گذشته کشورهای دنیا فقط اجازه داشتند که در قبال طلایی که از معاملات جهانی وارد خزانه کشور میکنند پول چاپ کنند. به این ترتیب نرخ تبدیل طلا به پول هر کشور عدد ثابتی بود و بر همین اساس نرخ تبدیل پول سایر کشورها به همدیگر نیز عدد ثابتی بود. ولی به مرور زمان به دلیل کمبود طلا و مشکلاتی مانند جابجایی طلا بانک ها و دولت ها بر اساس قدرت حکومت و اقتصاد کشور دست به چاپ اسکناس زدند.
اولین استفاده از پول بی‌پشتوانه در قرن ۱۱ در چین بوده‌است. استفاده از آن در سلسله‌های مینگ و یوان رایج بود. سلسله سونگ در چین اولین سلسله‌ای بود که از پول کاغذی استفاده نمود؛ ولیکن این پول کاغذی دارای ارزش ثابتی نسبت به طلا و نقره بود با اینکه در عمل هیچگاه اجازه تبدیل به طلا و نقره داده نمی‌شد. با افزایش چاپ این نوع پول توسط حکومت تورم ایجاد شد. حکومت تلاش زیادی برای کاهش تورم انجام داد ولیکن این تلاش‌ها موفقیت‌آمیز نبود.
سلسله یوان اولین سلسله‌ای بود که تنها از پول کاغذی استفاده نمود. گوبلای خان مؤسس این سلسله از پولی به نام چائو استفاده نمود.
حذف پشتوانه طلا
پس از مدتی و در سال 1929 یکی از بزرگترین رکود‌های اقتصادی دنیا رخ داد که باعث شد تا این نظام پولی جهانی با پشتوانگی طلا کم‌رنگ‌تر شود. برای حل این مشکل در ماه جولای 1944 تعداد 730 نماینده از 44 کشور دنیا متشکل از متفقین، در کنفرانس پولی و مالی ملل متحد یک تفاهم‌نامه جهانی را به امضا رساندند که در آن قرار شد دلار آمریکا به‌عنوان ارز مرجع در مبادلات جهانی اضافه شود و دولت آمریکا نیز در مقابل متعهد شد تا به ازای هر 35 دلار، معادل یک اونس طلا در خزانه خود نگهداری کند و هر زمان هر دولتی درخواست کرد، آمریکا به ازای هر 35 دلار یک اونس طلا به آنها تحویل دهد (طلا به‌عنوان پشتوانه پول). این تفاهم‌نامه به‌عنوان قرارداد برتن وودز (Bretton Woods) مشهور شد.
امروزه اکثر واحدهای پولی، پول فیات هستند و فاقد هرگونه ارزش ذاتی می‌باشند و صرفاً به‌عنوان وسیلهٔ پرداخت از آنها استفاده می‌شود. پول فیات در طول قرن بیستم به خصوص پس از فروریزی سیستم برتون وودز، زمانی که ایالات متحده توقف برابری دلار و نرخ طلا را اعلام کرد، رشد چشمگیری نمود.
پشتوانه پول فیات چیست؟
پشتوانه ارز فیات هر کشوری حکومت و دولت و اقتصاد آن کشور است و چیزی که به آن ارزش میدهد، مقبولیت عمومی مردم آن کشور است. یعنی اگر اقتصاد و قدرت دولت کشوری در دنیا قوی‌تر شود، باعث می‌شود تا نرخ ارز آن کشور نیز نسبت به سایر کشورهای دیگر بالاتر برود و دیگر نرخ تبدیل پول به ارز سایر کشورهای جهان یکسان نبوده و همواره درحال تغییر است.
کدام کشورها ارز فیات دارند؟
در حال حاضر بیشتر کشورها ارز فیات دارند. مانند دلار آمریکا که مهم ترین ارز فیات در حال حاضر است.
خطرهای استفاده از پول فیات
مهم‌ترین خطر این نوع پول، تورم سرسام‌آور به دلیل عدم وجود هرگونه محدودیت بر حجم نقدینگی است. پول فیات کنترل اقتصاد را به دست بانکهای مرکزی دولتها میدهد چون آنها هستند که میزان چاپ اسکناس را تعیین و کنترل میکنند. پول بدون پشتوانه می‌تواند یک ارز خوب برای اقتصاد باشد، به شرطی که بتواند برای حفظ ارزش و تسهیل مبادلات به کار بیاید.
یکی دیگر از خطرهایی که پول بدون پشتوانه را تهدید می‌کند، از بین رفتن دولتها است. چون این دولتها هستند که به علت وجود و فعالیت‌هایی که انجام می‌دهند به پول ملی هر کشور اعتبار و ارزشی مناسب می‌بخشند. اگر دولتی نابود شود، ارزش پول ملی آن نیز به نابودی کشیده می‌شود.
پشتوانه ارزهای دیجیتال
ارزهای دیجیتال نیز مانند دلار آمریکا تاحدی بدون پشتوانه هستند و تنها پشتوانه آنها مقبولیت و محبوبیت عمومی در دنیاست که به آنها ارزش داده است. رمز ارزی مثل بیت کوین به خاطر خاصیت غیرمتمرکز بودن، شفاف بودن و همچنین محدود بودن تعداد آن (غیرقابل چاپ)، هر روز در دنیا طرفداران بیشتری پیدا می‌کند. به‌نوعی می‌توان گفت هر‌چقدر بانکهای مرکزی دنیا با چاپ پول بدون پشتوانه و بی رویه به مردم خیانت میکنند، مقبولیت و ارزش وجود ارزهای دیجیتال را در دنیا تقویت میکنند.
آیا بیت کوین یک ارز فیات است؟
بیت کوین ابزاری کارآمد برای انتقال پول از طریق اینترنت می باشد و توسط یک شبکه غیرمتمرکز با مجموعه قوانین شفاف کنترل می شود، بنابراین می توان گفت بیت کوین جایگزینی برای پول فیات توسط بانک مرکزی می باشد. اما بیت کوین هم مشکلاتی دارد و باید صبر کنیم تا ببینیم در آینده چه به سر بیت کوین می آید.
| ارز دیجیتال (بیت کوین) | پول فیات (دلار) | طلا | صفات پولی |
| زیاد | زیاد | زیاد | قابل تعویض |
| زیاد | زیاد | زیاد | غیر قابل مصرف |
| زیاد | زیاد | متوسط | قابل حمل بودن |
| زیاد | متوسط | زیاد | دوام |
| زیاد | متوسط | متوسط | قابل تقسیم |
| زیاد | متوسط | متوسط | امنیت |
| زیاد | زیاد | کم | انتقال آسان |
| زیاد | کم | متوسط | کمبود |
| کم | زیاد | کم | حاکمیت |
| زیاد | کم | کم | غیر متمرکز |
| زیاد | کم | کم | هوشمند |
تا زمانی که بیت کوین به ثبات برسد و قیمتش ثابت شود، سکه های باثبات دیگری مانند تتر،همچنان ارزشمند خواهند ماند. از آنجا که تتر به دلار امریکا متصل است، روشی کارآمد برای کسانی است که از تورم رنج میبرند و به دنبال ارزی باثبات و دولتی میگردند.
تفاوت ارز فیات و ارز دیجیتال
پول فیات را حکومت و بانک مرکزی کنترل می کند اما هیچ کس ارز های دیجیتال را کنترل یا قانون گذاری نمی کند.
حکومت از طریق بانک مرکزی پول فیات را چاپ می کند. افراد یا هویت های شخصی ارز های دیجیتال را استخراج می کنند.
ارز های دیجیتال می توانند به پنهان کردن ثروت فرد کمک کنند زیرا هیچ کس از موقعیت کیف پول شما و مقدار موجودی آن نمی داند. از طرف دیگر پول فیات معمولا در بانک نگه داشته می شود.
وقتی که با ارز دیجیتال پرداختی انجام می دهید و تراکنش های کامل را ثبت می کنید، تراکنش ها را هرگز به آسانی نمی توان برگرداند. اما در مورد پول فیات حکومت و بانک ها می توانند هر زمان که صلاح بدانند تراکنش های شما را برگردانند.
یک تفاوت برجسته دیگر بین ارز دیجیتال و پول فیات این است که ارز دیجیتال تراکنش های ناشناس و دیجیتال را فراهم می کند. این یعنی نام فرد فرستنده و دریافت کننده پول ناشناس می ماند و کسی قادر به رویت آن نیست. از طرف دیگر، تراکنش های پول فیات ناشناس نیستند و به آسانی قابل ردیابی هستند.
هیچ کس حتی حکومت ها نیز نمی توانند تراکنش های شما با ارز دیجیتال را متوقف کنند. بانک ها می توانند هر زمان که بخواهند تراکنش های شما با پول فیات را متوقف کنند.
