تفاوت ارز دیجیتال، فارکس و بورس چیست؟
این روزها با وجود تورم، مشکلات اقتصادی، پول نقد می‌تواند عامل شکست یک فرد باشد. از این رو افراد به سوی سرمایه گذاری در بازارهای مالی مانند بورس، ارز دیجیتال و فارکس آورده‌اند اما سوال اینجاست تفاوت ارز دیجیتال، فارکس و بورس در چیست؟ و کدام بازار می‌تواند برای ما مناسب باشد.
بورس چیست؟
قبل از وارد شدن به بحث اصلی اگر بخواهیم بطور کاملا ساده بگویم بازار بورس مکانی برای خرید و فروش است. حالا این بازار می تواند بصورت فیزیکی یا بر روی بستری مانند اینترنت باشد. آنچه که معامله گران با آن در بازار معامله می کنند دارایشان است که می تواند بصورت واقعی یا مالی باشد. دارایی‌های واقعی همان دارایی‌های فیزیکی مانند خانه، زمین، خودرو و… هستند. در طرف مقابل، دارایی‌های مالی اسنادی مانند سهام و اوراق مشارکت را در بر می‌گیرند.
فارکس چیست؟ Forex
بازار تبادل ارزهای خارجی که به اختصار Forex یا FX نامیده می‌شود، برگرفته از عبارت Foreign Exchange Market است. فارکس بر خلاف بورس هیچ بازار فیزیکی متمرکزی ندارد، اما مراکز عمده معاملات ارزی در جهان انگلستان، آمریکا و ژاپن می‌باشند
بازار جهانی ارز از سال ۱۹۷۱ به صورت منسجم یافته شکل گرفت و از سال ۱۹۹۸ با توجه به پیشرفت تکنولوژی، روند رشد و توسعه آن آغاز شد.
دو رویداد بزرگ تاریخی نقش مهمی در ایجاد و گسترش بازار فارکس داشتند؛ استاندارد طلا و سیستم برتون وودز. داد و ستد در این بازار، به معنی تبدیل یک ارز به ارزی دیگر با نرخی مشخص است.
ضریب تبادل، در یک سیستم آزاد و بر اساس میزان عرضه و تقاضا میان معامله گران در سرتاسر دنیا تعیین می‌شود. نرخ مبادلات ارزی در بازار فارکس به عنوان مرجعی برای انجام معاملات بین المللی در تمام زمینه‌های اقتصادی مربوطه است.
فعالان اصلی بازار ارز عبارتند از:
بانک‌های مرکزی، موسسات مالی بزرگ، بانک‌های تجاری، شرکت‌های سرمایه گذاری، صرافی‌ها و سفته بازان حقیقی.
ارز دیجیتال چیست؟
ارزهای رمزنگاری‌شده، ارزهایی هستند که از رمزنگاری (Cryptography) برای امنیت، صحت پرداخت‌ها و عملکرد خود استفاده می‌کنند.
سایت‌های فارسی‌زبان برای اشاره به ارزهای رمزنگاری‌شده (Cryptocurrency) از نام‌های زیر نیز استفاده می‌کنند:
- رمزارز
- ارز رمزی
- ارز رمزپایه
- کریپتوکارنسی
- ارز دیجیتال
- ارز مجازی
در واقع ارزهای دیجیتال دسته گسترده‌ای ارزها هستند و ارزهای رمزنگاری شده (یا اصطلاحا کریپتوکارنسی‌ها) به عنوان زیردسته این ارزها محسوب می‌شوند.
ارزهای دیجیتال ارزهایی هستند که فقط بصورت دیجیتال وجود دارند، به صورت دیجیتال نگهداری و منتقل می‌شود. این ارزها شکل فیزیکی ندارند، گرچه می‌توان کلید خصوصی آنها را بطور مثال روی یک کاغذ چاپ کرد. (کلید خصوصی، مانند یک رمز است)
نقل و انتقال ارزهای دیجیتال از طریق کیف پول های نرم‌افزاری که روی موبایل و کامپیوتر نصب می‌شوند انجام می‌شود. البته کیف پول‌های سخت‌افزاری که برخی از آنها شکلی مشابه فلش مموری دارند نیز برای این ارزها ساخته شده است.
معروف‌ترین ارز دیجیتال، بیت‌کوین است که احتمالا نام آن را شنیده‌اید.
بیت‌کوین مانند تمام ارزهای دیگر دنیا دارای ارزش است. برخی کشورها بیت‌کوین را به عنوان کالا دسته‌بندی کرده‌اند و برخی دیگر به عنوان ارز دیجیتال، قوانینی برای آن وضع کرده‌اند.
اما چه بیت‌کوین را به عنوان یک کالا یا دارایی دیجیتال در نظر بگیریم و چه به عنوان یک ارز، بیت‌کوین ارزش بالایی پیدا کرده و حجم معاملات روزانه آن به میلیاردها دلار می‌رسد.
تفاوت ارز دیجیتال، فارکس و بورس
بگذارید قبل از تفاوت ارز دیجیتال، فارکس و بورس، تفاوت ارز دیجیتال و فارکس را بگوییم. با تکامل دنیای مالی اطراف ما، راه‌های جدید مدیریت، معامله و سرمایه‌گذاری پول ما همچنان ظاهر می‌شود. یکی از تغییرات عمده‌ای که در دهه گذشته مشاهده شد، از ظهور ارزهای دیجیتال (یا «کریپتو»، اگر مختصر را ترجیح می‌دهید) به وجود آمد – ارزهای دیجیتالی که فاقد کنترل متمرکز هستند، اما تراکنش‌های بدون اصطکاک را ممکن می‌کنند و به عنوان یک واحد حساب در یک سیستم مالی دموکراتیک عمل می‌کنند.
این در مقایسه با سیستم مالی سنتی فیات است که به بانک‌های مرکزی و دولت‌ها برای صدور و تنظیم عرضه پول متکی است و در عین حال معاملات را از طریق یک سیستم پرداخت منظم، در میان مسئولیت‌های دیگر، تسهیل می‌کند. اکثر کشورها ارز فیات مخصوص به خود دارند یا ارزهای ذخیره بین المللی مانند دلار آمریکا یا یورو دارند. هنگامی که شما ارز فیات یک کشور را با ارز کشور دیگر در بازارهای غیرمتمرکز و خارج از بورس مبادله می کنید، آن را ارز خارجی (یا ‘فارکس’) می نامید.
هر دو برای تعیین قیمت خود به قوانین عرضه و تقاضا متکی هستند. اما هر دو به دلیل نحوه استخراج ارزش، پروفایل های ریسک متفاوتی دارند.
جاستین گروسبارد، بنیانگذار CompareForexBrokers.com می گوید: «ارزهای فیات ارزش قابل اندازه گیری دارند، [در حالی که] ارزهای دیجیتال صرفاً حدس و گمان هستند. یک ارز دارای پذیرش گسترده به عنوان پول قانونی و استفاده به عنوان یک رسانه رایج است. علاوه بر این، با حمایت دولتی می آید که بتواند عرضه خود را کنترل کند.
یک ارز دیجیتال این کارکردهای مشابه را ارائه نمی‌کند، زیرا، به استثنای چند استثنای باارزش، نمی‌تواند به عنوان ارز قانونی واجد شرایط باشد، با حمایت دولت یا کنترل عرضه توسط بانک مرکزی همراه نیست. ارزهای رمزپایه صرفاً بر باور مشترک در ارزش خود بین دو طرف متکی هستند.
معامله‌گران در بازار
اما ماهیت این دارایی ها تنها تفاوت بین ارز دیجیتال و فارکس نیست. افرادی که در این بازارها شرکت می کنند نیز متفاوت است.
نه تنها سرمایه گذاران فردی در فعالیت های معاملاتی در بازارهای فارکس شرکت می کنند، بلکه شرکت کنندگان عمده دولتی و نهادی نیز این کار را انجام می دهند:
دولت ها نقش ایفا می کنند، زیرا باید اطمینان حاصل کنند که بازارها نقدینگی مناسبی برای دستیابی به اهداف اقتصادی خود دارند. برعکس، در حال حاضر، دولت‌ها نماینده بازیگران کوچک در بازار کریپتو هستند، اگرچه علاقه به ارزهای دیجیتال تحت کنترل دولت افزایش یافته است.
بانک ها و تامین کنندگان اعتبار بخش عمده ای از نقدینگی را در اختیار بازار قرار می دهند. گروسبارد می‌گوید این شرکت‌کنندگان اغلب نقش ارائه‌دهندگان نقدینگی را در بازارهای فارکس بازی می‌کنند، زیرا به دلیل نیاز به مبادله پول از طرف مشتریانی که در خارج از کشور سفر می‌کنند یا تجارت می‌کنند یا افرادی که در بازارهای اوراق بهادار خارجی سرمایه‌گذاری می‌کنند، هستند.
صندوق های سرمایه گذاری می توانند از وجوه اضافی یا اهرم خود برای سفته بازی یا سرمایه گذاری در فارکس استفاده کنند.
شرکت هایی که در چندین بازار جغرافیایی فعالیت می کنند می توانند از فارکس برای محافظت در برابر نوسانات ارز استفاده کنند تا از سود در برابر تغییرات مورد انتظار در ارزش گذاری فارکس محافظت کنند.
تفاوت بورس با ارز دیجیتال و فارکس
برای شروع این نکته را مد نظر قرار دهید که با وجود آنکه ارزش (Value) در هر دو بازار مبتنی بر ایده است، اما حقیقت آن است که در بازار سهام شما بر روی یک کمپانی و در بازار ارزهای دیجیتال بر روی یک فناوری و یا یک ارز سرمایه‌گذاری می‌کنید. برخلاف انتظار شما و حتی اگر کسب‌وکار یک کمپانی بر روی ارزش آن نیز تاثیر بگذارد، هرگز مالک بخشی از این شرکت نخواهید بود.
تفاوت بورس و ارز دیجیتال – سازوکار سیستم
تفاوت بورس و ارز دیجیتال از سیستم کاری آنها آغاز می‌شود. به هر حال از یک سو سیستم بورس ما تفاوت زیادی با بازار جهانی دارد و از سوی دیگر، سیستم ارز دیجیتال، فناوری تازه شکل گرفته‌ای است که سرمایه‌گذاری روی آن با تمام بازارهایی که پیش از این وجود داشته، فرق دارد.
۱. شرایط ثبت نام
برای شروع سرمایه‌گذاری در بورس، در ابتدا باید مراحل اداری خاصی را طی و در کارگزاری ثبت‌نام کنیم. حال در صورتی که سن قانونی را رد کرده باشیم و مراحل قبل را به درستی گذرانده باشیم، می‌توانیم خرید و فروش سهام را آغاز کنیم.
اما برای سرمایه گذاری در بازار کریپتو کارنسی، از هر جای دنیا که حضور داریم فقط باید در یک کیف پول (والت) و یک صرافی آنلاین رمزارز (مانند صرافی بایننس) اکانت بسازیم. تمام این مراحل هم با یک ایمیل و در عرض ۱۰ دقیقه انجام می‌شود.
۲. ساعت کاری
یکی دیگر از تفاوت های بورس و ارز دیجیتال، ساعت کاری آنهاست. فعّالیت‌ها و معاملات بازار بورس تهران از ساعت ۸.۳۰ صبح آغاز می‌شود و ساعت ۱۲.۳۰ ظهر، پایان می‌یابد. بورس در روزهای پنجشنبه و جمعه و روزهای تعطیل رسمی، کاملاً تعطیل است.
اما بازار ارز دیجیتال هیچ توقفی ندارد. معاملات در ۲۴ ساعت هفت روز هفته انجام می‌شوند و قیمت‌ها بالا و پایین می‌روند و کوین‌ها رد و بدل می‌شوند. این به خاطر غیرمتمرکز بودن این سیستم است. رمزارزها متعلّق به هیچ جغرافیا و قلمروی خاصی نیستند و قوانین آن محدود به حکومت خاصی نیست. پس باید سیستم آن طوری باشد که تمام افراد از نقطه دنیا با هر فرهنگ و شرایط کاری و شرایط اقلیمی که دارند، بتوانند در این بازار خرید و فروش کنند و سودشان را به دست آورند.
۳. نقدشوندگی
در بازار بورس تهران، اگر متوجه شویم سهامی که در سبد داریم، قرار است وارد روند نزولی شود، اقدام به فروش می‌کنیم. اما ممکن است (در بیشتر موارد) به یک صف فروش (متشکل از تمام سهامدارانی که مثل ما به سرشان زده سهام آن شرکت را بفروشند) ملحق شویم. این صف به این دلیل است که تقضای کمی برای این سهام وجود دارد. شاید تا موقعی که تقاضایی برای سهام ما پیدا شود و نوبت ما برسد، قیمت آن سهم بسیار پایین‌تر از زمانی بود که قصد فروش داشتیم.
اما در بازار رمزارزها، با وجود تأثیر عرضه و تقاضا بر آن، هیچ صفی برای خرید یا فروش وجود ندارد. زیرا در این بازار، عرضه و تقاضای مستقیم شکل نمی‌گیرد. چیزی به اسم استیبل کوین (مانند تتر) در بازار ارز دیجیتال، خرید و فروش را بسیار آسان کرده. هر زمان که نیاز به فروش یک نوع ارز داشته باشیم، به جای آن که منتظر خریدارباشیم، آن را به تتر تبدیل می‌کنیم. به این شکل، ارز ما نقد می‌شود. زیرا قیمت هر تتر، همیشه ۱ دلار است.
۴. قانونمند بودن
با تمام منطقی بودن و فواید و قابلیت‌های بازار ارز دیجیتال، بسیاری از کشورها (حتی توسعه یافته) هنوز با وضع قوانین در مورد این ارزها و فعالیت‌های حول محور آن، درمانده‌اند. برخی حکومت‌ها هر نوع فعالیت در این حوزه را منع کردند و برخی دیگر، مردم را تشویق می‌کنند. به هر رو، به دلیل غیرمتمرکز بودن این بازار، شاید مشکل قوانین حکومتی با آن، مشکلی همیشگی باقی بماند.
اما بازار بورس به این شکل نیست. تمام شرکت‌های بورسی تحت نظارت قانون حکومت فعالیت می‌کنند و تمام نهادهای بورسی (مثل بورس اوراق بهادار) نهادهایی دولتی و حکومتی هستند. معامله‌گران نیز خرید و فروش را بر مبنای قوانین سازمان بورس، انجام می‌دهند و هر گونه تخلّفی، امکان پیگیری قانونی را از طریق مراجع قضایی دارد.
تفاوت بورس و ارز دیجیتال – شرایط سرمایه گذاری
بعضی دیگر از تفاوت‌های بورس و ارز دیجیتال، به حال و هوای سرمایه‌گذاری در آنها بستگی دارند. اینها مواردی هستند که قوانین و چارچوب‌های بازار آفریننده آنها نیستند. بلکه جو سرمایه‌گذاری که در هر عرصه وجود دارد، موجب بروز این تفاوت‌ها می‌شود.
۱. شدّت نوسان
یکی از موارد تفاوت بورس و ارز دیجیتال در شرایط سرمایه‌گذاری، اختلاف در شدّت نوسان است.همه ما از سودهای زیاد بازار کریپتو کارنسی‌ها شنیده‌ایم. اما در سایه این سود های فراوان، ضررهای هنگفتی نیز کمین کرده‌اند. در اواخر سال ۲۰۱۷، قیمت بیت کوین به ۲۰۰۰۰ دلار رسید. اما فقط تا سه ماه بعد، قیمت آن به ۸۵۰۰ دلار سقوط کرد.
اگر درصدی حساب کنیم، در ارزهای دیگر، نوسانات بسیار شدیدتری را شاهد هستیم. مثل دوج کوین که از ابتدای سال ۲۰۲۱ تا ۴ ماه بعد، بیشتر از ۳۰۰۰ درصد سود داد.
اما رقم‌های بالای صد در صد (آن هم در مدت زمان کم)، در بازار بورس بسیار استثنا است. در بازار بورس، نوسان ۵ درصد هم حرکت بزرگی‌ست. در حالی که در بازار ارز دیجیتال، نوسانات ۲۰ درصد، بسیار عادی به نظر می‌رسد.
به دلیل خاصیت نوسانات شدید، بازار ارز دیجیتال ریسک بسیار بیشتری نسبت به بازار بورس دارد. وقتی حجم زیادی از معاملات در زمان محدود، با رفتارهای متفاوتی رخ می‌دهد، بازار نوسانات شدیدی را تجربه می‌کند که این فضا برای سرمایه‌گذاری که توان از دست دادن سرمایه را ندارد، مناسب نیست.
۲. تصمیمات تریدرها
تریدرها برای گرفتن تصمیم خرید یا فروش، نیاز به یک نشانه راهنما دارند. حال این نشانه ممکن است از تحلیل به دست آید، یا از اخبار و یا تحقیقات دیگر. اما یکی از نقاط تفاوت بورس و ارز دیجیتال، همین تصمیمات تریدرهاست.
در بازار بورس، خیلی‌ها از تحلیل تکنیکال استفاده می‌کنند. اما به جز تحلیل تکنیکال، با تحلیل بنیادی می‌توانیم در مورد سوابق شرکت و آمارها و صورت‌های آن، تحقیق کنیم و یا اخبار جدید آن را رصد کنیم. همه این عوامل دست به دست هم می‌دهند تا ما را راهنمایی به خرید یا فروش کنند.
اما در بازار ارز دیجیتال، اغلب از همان تحلیل تکنیکال استفاده می‌شود. در اینجا محصولی وجود ندارد که بخواهیم در مورد آینده آن شرکت تحقیق کنیم. اما در عوض، حجم خرید و فروش به قدری بالاست که تحلیل‌تکنیکال را منطقی‌تر و مطمئن‌تر می‌کند. البته گاهی هم اخبار (مثل توییت‌های ایلان ماسک) تأثیر زیادی روی بازار می‌گذارند.
اما مسئله‌ای که در بازار کریپتوکارنسی وجود دارد، وفور تصمیمات هیجانی سرمایه‌گذاران است. در این بازار، شاید به خاطر ظاهر جالب و سرگرم‌کننده آن یا به خاطر سودهای کلانی که رد و بدل می‌شود، تصمیمات احساسی زیادی بدون هیچ تحلیلی گرفته می‌شوند که به ضررهای وحشتناکی هم منتهی می‌شوند.
۳. اهرم یا لوریج
در بازار ارز دیجیتال برخلاف بازار بورس دارای اهرم میباشد یعنی شما می‌توانید ضریب افزایش سرمایه داشته باشید.
سخن آخر
تفاوت بورس با ارز دیجیتال و فارکسی، موضوعی نیست که بشود با مطالعه یک متن، به درک کامل آن رسید. درک بسیاری از این تفاوت‌ها، پس از مدتی حضور و تجربه در بازار ارز دیجیتال به دست می‌آید و بیان آن در قالب کلمات، ممکن نیست. اما با وجود تمام اتفاقاتی که برای بازار بورس افتاد و با در نظر گرفتن تمام مزیت‌ها و درآمدهای بالقوه‌ای که در بازار ارز دیجیتال وجود دارد، ورود هیجانی به این بازار، بدون تحقیق، تصمیم‌گیری منطقی و آموزش‌های لازم، ممکن است سرمایه ما را بر باد بدهد.
